‘法(dhamma) 개념’과 ‘안으로(ajjhattaṃ) 밖으로(bahiddhā)’ 의 ’두 겹(dvaya)’[C]
다음에 이어질 '글'을 위하여 ...... 초선의 정형구로 부터 '글'을 시작함.
---------- [C-1] -------------------------
비구는 <慾(kāma)으로부터 벗어나고, 不善法(akusala dhammā)으로부터 벗어나고서, vitakka와 vicāra를 갖추어, ‘벗어남(viveka)’에서 생겨나는 喜(pīti)와 樂(sukha)이 있는 初禪>을 성취하여 머뭅니다.[(So kho ahaṃ bhikkhave vivicc' eva) kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ.]
--------------------
위 경문과 같은 ‘初禪(pathamaṃ jhānaṃ)’을 이해하거나 실천하려면 ......... 오욕락(五慾樂, pañca kāmaguṇa)에 대한 철저한 이해가 선행되어야 한다. 우선 당장 <慾(kāma)으로부터 벗어나고, 不善法(akusala dhammā)으로부터 벗어나고서 ............ > 그 이후에 ‘jhāna(禪)’가 시작되는 것이기에 그렇다.
충주 석종사 혜국스님께서는 ........ “慾界(kāma-dhātu)에는 禪이 없다.”고 말씀하시고, 부처님께서도 ‘jhāna(禪)’에 들기 위해서는 <慾(kāma)으로부터 벗어나고>를 최초의 ‘조건(=緣)’으로 거론하시지만 ...........
가장 기초적인 <‘慾界(kāma-dhātu)’라는 것>을 <‘欲界(chanda-dhātu, =三界, =法界)’와 혼동>하거나, 아니면 .... ①識이 ‘명색의 相(nimitta)에 걸려서[=속아서]’ 밖으로(bahiddhā, =五慾樂으로) 흩어지고[=명색을 복수형으로 분별하고] 산만해 져서 ‘kāma(慾)’가 성립하는 것임을 이해하지 못하거나, ②意(manas, mano)를 ‘kāma’라고 오해하거나[☞이는 정말 심각한 오해임], ③作意(manasikāra)를 ‘올바르게 作意하는 것(yoniso manasikāra)’만으로도 <正見을 갖춘 心路를 걷게 되고(sammādiṭṭhi maggaṅgā), 出世間을 갖춘 心路를 걷게 되고(lokuttarā maggaṅgā), 청정도(淸淨道, Visuddhi-maggo), 出離界(Nekkhamma-dhātu)를 걷게 되는 것>이다.
---------- [C-2] -------------------------
여기에서 ...... <中道(majjhimā paṭipadā)라는 paṭipadā(방도, 道)>에 관심이 많은 분들은 ....... ‘Nekkhamma-dhātu(出離界)’라는 것이 <어떠한 界(dhātu)를 의미하는지?>에 대하여 연구하시면 <‘paṭipadā’에 대한 답>을 얻으실 수 있다.
먼저 ....... kāma-dhātu(慾界)라고 부르는 界(dhātu)든 nekkhamma-dhātu(出離界)라고 부르는 界(dhātu)든 간에 <界(dhātu)를 緣하여 ‘想, 見, vitakka’가 生起한다.>는 점을 염두에 두시고, 아래 번역의 생략된 부분을 이해해 주시기를 바란다.
Kāmadhātuṃ bhikkhave paṭicca uppajjati kāmasaññā, kāmasaññaṃ paṭicca uppajjati kāmasaṃkappo, kāmasaṅkappaṃ paṭicca uppajjati kāmacchando, kāmacchandaṃ paṭicca uppajjati kāmapariḷāho, kāmapariḷāhaṃ paṭicca uppajjati kāmapariyesanā, kāmapariyesanaṃ bhikkhave pariyesamāno assutavā puphujjano tīhi ṭhānehi micchā paṭipajjati: kāyena vācāya manasā.[SN. vol.2. p.151]까마界(kāma-dhātu)→까마想(kāma-sañña)→까마思惟(kāma-saṅkappa)→까마欲(kāma-chanda)→까마熱(kāma-pariḷāha)→까마求(kāma-pariyesanā)→비구들이여, 無聞凡夫들은 까마求를 소망함으로써 ‘身, 語, 意’의 세 가지로 邪道를 걷는다(micchā paṭipajjati, 삿된 방도를 실천한다).
Nekkhammadhātuṃ bhikkhave paṭicca uppajjati nekkhammasaññā, nekkhammasaññaṃ paṭicca uppajjati nekkhammasaṃkappo, nekkhammasaṃkappaṃ paṭicca uppajjati nekkhammacchando. Nekkhammacchandaṃ paṭicca uppajjati nekkhakammapariḷāho, nekkhammapariḷāhaṃ paṭicca uppajjati nekkhammapariyesanā, nekkhammapariyesanaṃ bhikkhave pariyesamāno sutavā ariyasāvako tīhi ṭhānehi sammā paṭipajjati: kāyena vācāya manasā.[SN. vol.2. p.152]
出離界(Nekkhamma-dhātu)→出離想(nekkhamma-saññā)→出離思惟(nekkhamma -saṅkappa)→出離欲(nekkhamma-chanda)→出離熱(nekkhamma-pariḷāha)→出離求(kāma-pariyesanā)→비구들이여, 多聞聖弟子들은 出離求를 소망함으로써 ‘身, 語, 意’의 세 가지로 正道를 걷는다(sammā paṭipajjati, =올바른 방도를 실천한다).
즉, <kāma-dhātu(慾界)라고 부르는 界(dhātu)>는 邪道를 걷고(micchā paṭipajjati, 삿된 방도를 실천한다), <nekkhamma-dhātu(出離界)라고 부르는 界(dhātu)>는 正道를 걷는다(sammā paṭipajjati, =올바른 방도를 실천한다). 여기서 <‘micchā paṭipadā(邪道)’와 ‘sammā paṭipadā(正道)’라는 두 측면의 paṭipadā(道, 방도)>가 거론되는데, ..........
‘sammā paṭipadā(正道)’를 택한 ‘37조도품’이 中道(majjhimā paṭipadā)라고 부르는 ‘paṭipadā(道, 방도)’다. 대부분의 분들은 .... 속 시원하게 이해가 잘 되지 않는데 ....... 그 이유는 .......... <‘paṭipadā(道, 방도)’와 ‘magga(道, 心路)’를 혼동하기 때문>이다.
(ㄱ)‘paṭipadā(道, 방도)’ ;
극단(anta, ☜Taṇhā 때문) ⇒ ‘micchā paṭipadā(邪道)’[ ⇒ 유전문]
中(majjha, ☜Viññāṇa 때문) ⇒ ‘sammā paṭipadā(正道)’[ ⇒ 환멸문]
(ㄴ)‘magga(道, 心路)’ ;
五慾樂(pañca kāmaguṇa) ⇒ <‘밖으로(bahiddhā)’라고 부르는 āyatana의 시작점)> ⇒ āyatana(處)에 대한 sati가 ‘있느냐? 없느냐?’에 따른 갈림길인 六觸入處.
ⓐ<āyatana(處)에 대한 sati가 ‘있는’ 경우>[ ⇒ 환멸문]
法眼(dhamma-cakkhu, =處를 法處로 봄) ⇒ 중도 ⇒ abhiññā ⇒ ‘samatha(止)와 vipassanā(觀)’이다. ⇒ 다쌍가(dasaṅga, 열 가지) 얻음.
ⓑ<āyatana(處)에 대한 sati가 ‘없는’ 경우>[ ⇒ 유전문]
---------- [C-3] -------------------------
결국 ‘위 요약’을 보면,
①<意(manas, mano)의 의지처인 ‘sati의 有無’>가
六觸入‘處’에서 <‘육촉입처’라는 이름의 ‘천상’>과 <‘육촉입처’라는 이름의 ‘지옥’>의 갈림길.
②<處(āyatana)=명색>이며, <명색은 ‘法(dhamma)에 대한 識食(viññāṇa-āhāra)’에 愛(taṅhā)가 있어서 集(samudaya)한 法(dhamma)>.
③<處(āyatana)=名色(nāma-rūpa)>이며, 六內入‘處’에서 <‘名色에 대한 意思食(manosañcetana-āhāra)’에 愛(taṅhā)가 있어서 集(samudaya)한 法들(dhammā)>이 ‘名(nāma) ca 色(rūpa) ca’.
④삼사화합(三事和合, tiṇṇaṃ saṅgati, =名+色+六識)이 이루진 후, <‘名(nāma) ca 色(rūpa) ca에 대한 觸食(phassa-āhāra)’에 愛(taṅhā)가 있어서 集(samudaya)한 法들(dhammā)>이 ‘身(kāya)’.
⑤이어서 <‘身(kāya)에 대한 物質食(kabaḷiṁkāra-āhāra)’에 愛(taṅhā)가 있어서 集(samudaya)한 法들(dhammā)>이 ‘육신(肉身, sarira)’.
⑥따라서, <處에 대한 sati가 있을 때> = <意(manas, mano)의 의지처인 ‘sati의 有無’> = <六觸入‘處’라는 ‘micchā paṭipadā(邪道)’[ ⇒ 유전문]과 ‘sammā paṭipadā(正道)’[ ⇒ 환멸문]의 갈림길> ........... 이라는 언급은 동의어.
첫댓글
‘산마루’님! .............
‘아위자’가 .... <경전을 읽어보고 나서 ‘느낀 점’>은 ........ 부처님의 85년간 설법을 <단 한마디로 요약하면 ‘法(dhamma)에 대한 이야기’>이고요.........
<세 가지로 요약하면 ‘界(dhātu)에 대한 이야기’, ‘處(āyatana)에 대한 이야기’, ‘緣起(paṭicca-sam-uppāda)에 대한 이야기’>라고 봅니다.
쿳다까니까-야에는, 온 계 처(khandhesu dhātūsu āyatanesu ca.) 등 세 가지로 나타나고 있네요.
Khuddaka Nikāya, peṭakopadesapāḷi, 6. suttatthasamuccayabhūmi
60. buddhānaṃ bhagavantānaṃ sāsanaṃ tividhena saṅgahaṃ gacchati, khandhesu dhātūsu āyatanesu ca. tattha pañcakkhandhā rūpakkhandho yāva viññāṇakkhandho. dasa rūpāayatanāni cakkhu rūpā ca yāva kāyo phoṭṭhabbā ca, ayaṃ rūpakkhandho. tattha cha vedanākāyā vedanākkhandho cakkhusamphassajā vedanā yāva manosamphassajā vedanā, ayaṃ vedanākkhandho. tattha cha saññākāyā saññākkhandho, rūpasaññā yāva dhammasaññā ime cha saññākāyā, ayaṃ saññākkhandho. .......................
@넘어서 순서가, 온처계가 아니라
온 계 처! 입니다. 온이든, 계든, 처든 모두 명색인 만큼 온은 과거의 , 계는 미래의 , 처는 현재의 명색으로 볼 수 있습니다. 왜냐하면 니까야에서 시간이 나타낼 때는 통상 과거 미래 현재의 순서로 나타나기 때문입니다.
idha, bhikkhave, bhikkhu yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ —비구들이여, 여기 비구는 그것이 어떠한 물질이건, 그것이 과거의 것이건 미래의 것이건 현재의 것이건 안의 것이건 밖의 것이건 거칠건 미세하건 저열하건 수승하건 멀리 있건 가까이 있건 ( 뱀의 비유 경 M22 )
https://www.youtube.com/watch?v=sKgsNskRWTc
PLAY